Waar staan rijke landen op het gebied van kinderopvang?
Toegankelijke, betaalbare en hoogwaardige kinderopvang helpt ouders om na ouderschapsverlof weer aan het werk te gaan, verbetert de sociale en cognitieve ontwikkeling van kinderen en bevordert een meer gendergelijke samenleving. Ondanks de vele voordelen onthult het rapport van UNICEF Innocenti dat kinderopvang voor veel ouders in de rijkste landen ter wereld ontoegankelijk is.
Het rapport “Waar staan rijke landen op het gebied van kinderopvang?” rangschikt landen met een hoog inkomen op basis van hun nationale beleid inzake kinderopvang en ouderschapsverlof. De best presterende landen combineren betaalbaarheid met kwaliteit van georganiseerde kinderopvang en bieden zowel moeders als vaders lang en goed betaald verlof.
| Land | Rang | Verlof | Toegang | Kwaliteit | Betaalbaarheid |
| Australia | 37 | 37 | 34 | 12 | 34 |
| Austria | 13 | 10 | 23 | 27 | 6 |
| Belgium | 18 | 26 | 8 | 21 | 23 |
| Bulgaria | 26 | 8 | 38 | 18 | |
| Canada | 22 | 23 | 16 | 21 | |
| Chile | 25 | 24 | 29 | 29 | 1 |
| Croatia | 23 | 17 | 30 | 13 | |
| Cyprus | 39 | 30 | 22 | 39 | |
| Czechia | 32 | 20 | 37 | 19 | 29 |
| Denmark | 8 | 27 | 2 | 5 | 17 |
| Estonia | 10 | 3 | 32 | 17 | 8 |
| Finland | 11 | 15 | 19 | 4 | 24 |
| France | 19 | 22 | 7 | 24 | 25 |
| Germany | 5 | 13 | 21 | 9 | 4 |
| Greece | 16 | 29 | 26 | 6 | 11 |
| Hungary | 24 | 11 | 36 | 16 | 20 |
| Iceland | 2 | 19 | 5 | 1 | 15 |
| Ireland | 36 | 38 | 14 | 33 | |
| Israel | 31 | 34 | 6 | 32 | 31 |
| Italy | 15 | 28 | 28 | 14 | 1 |
| Japan | 21 | 1 | 31 | 22 | 26 |
| Latvia | 7 | 16 | 24 | 2 | 7 |
| Lithuania | 12 | 7 | 25 | 11 | 22 |
| Luxembourg | 1 | 5 | 3 | 13 | 16 |
| Malta | 14 | 32 | 17 | 1 | |
| Mexico | 30 | 33 | 9 | 31 | |
| Netherlands | 28 | 31 | 1 | 28 | 30 |
| New Zealand | 33 | 39 | 27 | 3 | 36 |
| Norway | 4 | 6 | 12 | 20 | 8 |
| Poland | 27 | 21 | 33 | 7 | 27 |
| Portugal | 6 | 12 | 15 | 10 | 12 |
| Republic of Korea | 9 | 4 | 10 | 26 | 14 |
| Romania | 29 | 2 | 39 | 27 | |
| Slovakia | 41 | 18 | 40 | 33 | 40 |
| Slovenia | 17 | 14 | 20 | 8 | 32 |
| Spain | 20 | 25 | 11 | 23 | 19 |
| Sweden | 3 | 9 | 4 | 17 | 10 |
| Switzerland | 38 | 40 | 18 | 25 | 37 |
| Turkey | 34 | 35 | 41 | 30 | 5 |
| United Kingdom | 35 | 36 | 13 | 35 | |
| United States | 40 | 41 | 35 | 15 | 38 |
- Verlof: betaald, door het werk beschermd verlof beschikbaar voor moeders en vaders in volledig bezoldigde equivalent
- Toegang: kinderen in formele kinderopvang- en onderwijsprogramma’s (jonger dan 3 jaar en een jaar voordat ze naar school gaan)
- Kwaliteit: verhouding tussen kinderen en leraren en minimale kwalificaties om leraar in formele kinderopvang te worden
- Betaalbaarheid: kosten van kinderopvang voor twee kinderen (tweeverdieners met gemiddeld loon en een alleenstaande ouder met een laag inkomen)
BELANGRIJKSTE BEVINDINGEN
- Luxemburg, IJsland en Zweden bieden het beste kinderopvangbeleid. Geen enkel land is echter een leider op alle vier de fronten, wat suggereert dat er ruimte is voor verbetering, zelfs in de meer gezinsvriendelijke landen.
- Slowakije, de Verenigde Staten en Cyprus bezetten de onderste plaatsen van de ranglijst. Zwakke investeringen in verlof en kinderopvang suggereren dat kinderopvang meer als een private verantwoordelijkheid wordt gezien.
- Japan, Roemenië, Estland en de Republiek Korea scoren het hoogst op verlofrechten. Roemenië en Estland hebben het langste verlof voor moeders, terwijl Japan en Korea het langste verlof voor vaders hebben.
- IJsland, Letland en Nieuw-Zeeland hebben de hoogste kwaliteit van kinderopvang, wat betekent dat er een lage verhouding tussen kinderen en personeel is met hoge kwalificaties van verzorgers.
- Ierland, Nieuw-Zeeland en Zwitserland hebben de minst betaalbare kinderopvang voor de middenklasse. Twee verdieners van gemiddeld loon zouden tot de helft van één salaris moeten uitgeven om voor twee kinderen in de kinderopvang te betalen.
- Landen met een hoge mate van tevredenheid over kinderopvang hebben over het algemeen een hoge inschrijving en weinig ouders worstelen met de kosten van kinderopvang.
- Het einde van betaald verlof valt meestal niet samen met het begin van het recht op betaalbare kinderopvang, waardoor veel gezinnen met jonge kinderen moeite hebben om dit gat op te vullen.
VERLOF BELEID
De meeste jonge kinderen worden opgevangen door hun ouders, ongeacht of er verlofregelingen en zorgopties beschikbaar zijn of niet. Goed ontworpen zwangerschaps-, vaderschaps- en ouderschapsverlof kunnen ouders helpen om een band met hun baby te krijgen, een gezonde ontwikkeling van het kind ondersteunen, depressies bij moeders verminderen en gendergelijkheid vergroten.
Zwangerschapsverlof
Zwangerschapsverlof helpt moeders zich voor te bereiden op de geboorte van het kind, te herstellen van zwangerschap en bevalling, borstvoeding te geven en een band met hun kind te krijgen. Goed betaald, baanbeschermd verlof helpt moeders om hun inkomen en positie op de arbeidsmarkt te behouden.
Zwangerschapsverlof is meestal kort en goed betaald, gemiddeld 19 weken in de rijke landen en betaald tegen 77 procent van het nationale gemiddelde loon (Redactie Kinderopvang-Wijzer.nl Nederland : 100 % van het loon). Ouderschapsverlof (vaak opgenomen door vrouwen) is meestal lang en wordt tegen een lager tarief betaald, gemiddeld 36 weken betaald tegen 36 procent van het gemiddelde loon.
In de afgelopen 50 jaar is het zwangerschapsverlof aanzienlijk verlengd, van gemiddeld 17 weken in de jaren 70 tot 51 weken in 2018.
Vaderschapsverlof
Verlof gereserveerd voor vaders helpt hen om een band met hun kinderen op te bouwen en ondersteunt de herverdeling van kinderopvang tussen moeders en vaders, maar het maakt slechts een tiende uit van het totale verlof. Vaderschapsverlof is doorgaans aanzienlijk korter dan zwangerschapsverlof (meestal 1-2 weken), maar wordt tegen een hoger tarief betaald.
Dat gezegd hebbende, wordt het vaderschapsverlofbeleid voortdurend verbeterd. In de jaren 70 was het praktisch ongehoord, maar in 2018 hadden 35 landen vaderschapsverlof, waaronder acht landen met meer dan drie maanden vaderschapsverlof.
De grootste barrière is de opname, aangezien werkende vaders doorgaans te maken hebben met professionele en culturele barrières die hen ervan weerhouden verlof te nemen. In 11 landen met vergelijkbare gegevens is de opname gemiddeld 55 procent. Om het gebruik ervan aan te moedigen, hebben bijna alle rijke landen ‘use-it-or-lose-it’-vaderschapsverlof ingevoerd.
Volledig salarisequivalent
De duur van het verlof kan een misleidende indicator zijn voor de kwaliteit van het beleid, omdat het tegen verschillende tarieven wordt betaald. Het equivalent van het volledige loon toont de vrijgevigheid van het recht door het aantal verlofweken te vermenigvuldigen met het betalingspercentage. In rijke landen moet een gemiddelde vrouw tijdens zwangerschaps- en ouderschapsverlof tweederde van haar inkomen ontvangen.
Op deze manier berekend, wordt het meest genereuze verlof voor moeders aangeboden door Roemenië (92 weken volledig doorbetaald), Estland (84 weken) en Bulgarije (70 weken). Aan de andere kant van de schaal bieden Australië, Ierland, Nieuw-Zeeland en Zwitserland minder dan 10 weken volledig loon.
FORMELE KINDERZORG
Kwalitatief hoogwaardige kinderopvang komt kinderen op meerdere manieren ten goede. Interacties met andere kinderen bevorderen cognitieve en sociaal-emotionele vaardigheden. Toegang tot vroege zorg- en educatieve ervaringen buitenshuis kan een gelijkmakend effect hebben op de ontwikkeling en levenskansen van kinderen, vooral voor kinderen uit kansarme milieus.
Goede kinderopvang is toegankelijk, betaalbaar, rechtvaardig en van hoge kwaliteit.
Toegang
Hoewel alle rijke landen met beschikbare gegevens gratis kinderopvang bieden, begint dit recht in veel landen pas vanaf de leeftijd van drie jaar of later. Alleen België, Denemarken, Litouwen, Noorwegen en Slovenië bieden gratis toegang voor kinderen onder de drie jaar. In de meeste landen is gratis kinderopvang alleen voldoende voor ouders die in deeltijd werken.
Om dit gat in de kinderopvang op te vullen, schrijven veel ouders kinderen op eigen kosten in. In huishoudens met een hoog inkomen volgt 48 procent van de kinderen onder de drie jaar onderwijs en opvang voor jonge kinderen, vergeleken met 30 procent voor huishoudens met een laag inkomen. Voor kinderen van drie tot vijf jaar neemt de inschrijving toe, terwijl de inkomenskloof kleiner wordt.
Kwaliteit
In dit onderzoek wordt de kwaliteit van de kinderopvang gemeten aan de hand van de kind-tot-personeelratio (Redactie Kinderopvang-Wijzer.nl : in Nederland genaamd beroepskracht-kindratio of BKR) en de kwalificaties van de verzorgers. Lage ratio’s betekenen dat elk kind voldoende aandacht van de verzorger kan krijgen. In rijke landen zorgt een voorschoolse verzorger voor gemiddeld 14 kinderen – bijna twee keer zoveel als in programma’s voor kinderen onder de 3. De verhouding varieert van 5 kinderen per leraar in IJsland tot 24 kinderen per leraar in Mexico. (Redactie Kinderopvang-Wijzer.nl : in Nederland varieert dit van 1 medewerker op 3 0-jarigen, of op 5 één-jarigen of op 8 twee of drie jarigen)
Minimale kwalificaties voor verzorgers zijn meestal lager voor kinderen onder de drie jaar, terwijl degenen die met oudere kinderen werken, minimaal een BA-diploma nodig hebben. De publieke perceptie van kinderopvang is belangrijk omdat het van invloed is op wie het beroep solliciteert en blijft, wat een grote impact heeft op de kwaliteit van kinderopvang.
(Redactie Kinderopvang-Wijzer.nl : in Nederland is dat omgekeerd. In de kinderopvang gelden voor werken met kinderen onder de 4 jaar zwaardere eisen dan voor werken met kinderen boven de 3 jaar.)
Betaalbaarheid
Wanneer kinderopvang duur is, worden de sociaaleconomische ongelijkheden nog groter en worden vrouwen ervan weerhouden weer aan het werk te gaan. Van de ouders die gebruik maakten van georganiseerde kinderopvang in Europa, vond 38 procent de kosten moeilijk te dekken. Nog eens 15 procent zou graag gebruik willen maken van dagopvang, maar kan dat niet, waarbij vooral voor gezinnen met een laag inkomen de betaalbaarheid het grootste obstakel is.
In alle rijke landen zou een echtpaar met een gemiddeld loon 14 procent van één loon moeten uitgeven om twee kinderen in de kinderopvang te houden. Deze kosten variëren van nul in landen met gratis kinderopvang (zoals Chili, Malta en Italië) tot de helft van een loon in Ierland, Nieuw-Zeeland en Zwitserland.
Terwijl de meeste rijke landen kinderopvang voor kansarme groepen zwaar subsidiëren, in de Verenigde Staten, Cyprus en Slowakije, moet een ouder met een laag inkomen tot de helft van zijn salaris aan kinderopvang besteden. Onlangs hebben veel landen hun beleid voor kinderopvang gewijzigd om ze betaalbaarder en toegankelijker te maken.
IMPACT VAN COVID-19
De COVID-19-pandemie stelde het onderwijs, de zorg en het welzijn van kinderen op de proef, omdat ouders worstelden om hun verantwoordelijkheden voor kinderopvang en werk in evenwicht te houden. Lockdowns sloot kinderdagverblijven en maakte informele aanbieders onbeschikbaar, zoals grootouders.
Een groot deel van de last van de kinderopvang kwam op vrouwen te liggen. In de VS bereikte de arbeidsparticipatie van vrouwen in januari 2021 een dieptepunt in 33 jaar, waarbij een derde van de vrouwen die het werk verlieten, problemen met de kinderopvang opgaf als reden.
Terwijl rijke landen een historisch bedrag aan financiering hebben gemobiliseerd om de effecten van COVID-19 te compenseren, was slechts 2 procent hiervan bestemd voor kindspecifiek sociaal beleid en een nog kleiner deel was gereserveerd voor kinderopvang. Het geïntroduceerde kinderopvangbeleid omvat kinderopvangtoeslagen, betaald verlof en vereenvoudigde procedures om toegang te krijgen tot kinderopvangtoeslag. Zo introduceerden de Verenigde Staten het eerste federaal verplicht betaald ouderschapsverlof voor werknemers van wie de kinderscholen en kinderdagverblijven waren gesloten.
AANBEVELINGEN
- Zorg voor een passende mix van betaald zwangerschaps-, vaderschaps- en ouderschapsverlof voor moeders en vaders.
- Verlof moet zowel gendergevoelig als gendergelijk zijn om ervoor te zorgen dat geen van beide ouders wordt overbelast met thuiszorg.
- Verlof moet inclusief zijn en worden toegekend aan personen met niet-standaard vormen van werk of opleiding.
- Stem het einde van het verlof af op de beschikbaarheid van kinderopvang om ervoor te zorgen dat er geen hiaten in de kinderopvangtoeslag ontstaan.
- Zorg voor toegankelijke, flexibele en betaalbare kinderopvang van hoge kwaliteit voor alle ouders.
- Openbare kinderopvang kan de toegang voor gezinnen met een laag inkomen vergemakkelijken.
- Investeer in het personeel van de kinderopvang om de hoogst mogelijke normen aan te moedigen.
- Moedig werkgevers aan om werkende ouders te ondersteunen door middel van betaald verlof, flexibele werkregelingen en systemen voor kinderopvang.
- Zorg voor verlofbeleid en kinderopvangdiensten met gezinsbeleid (bijv. kinderbijslag) om het risico te verkleinen dat sociale ongelijkheden worden herhaald in openbare kinderopvangomgevingen.
Nederland
Nederland staat op de 1e plaats van de 41 landen op het gebied van toegankelijkheid van de kinderopvang.
Ongeveer de helft van de kinderen onder de 3 jaar wordt alleen door hun ouders verzorgd, maar het aandeel varieert van 22 procent in Nederland tot 70 procent in Bulgarije. Tussen 2011 en 2019 is het percentage van kinderen die uitsluitend door hun ouders werden verzorgd, daalden van 51 procent naar 45 procent, aangezien meer ouders waarschijnlijk waren om hulp te gebruiken in de kinderopvang – voornamelijk door het gebruik van georganiseerde zorg. Nederland heeft daarbij het laagste % van kinderen die volledig (en alleen) door de ouders worden verzorgd.
Noot Redactie Kinderopvang-Wijzer.nl
De laatste jaren is er veel veranderd in de kinderopvang, qua regels en kwalitei\tseisen (onder andere Wet IKK. Ook de financiering van de kinderopvang (de kinderopvangtoeslag) is de laatste jaren aardig verruimd. De meest gebruikte data in het onderzoek dateert van voor 2019.
Op welke leeftijd kinderen naar school gaan varieert nogal. In Nederland is de basisschool een samenvoeging van de kleuterschool en de lagere school. Ook begint al voorschoolse educatie op de kinderopvang vanaf 2-jarige leeftijd. In veel landen start de leerplicht pas op 6-jarige leeftijd terwijl dit in Nederland 5 jarige leeftijd is (maar kinderen vanaf 4 jaar naar de basisschool gaan). In enkele landen start de leerplicht op 4- of zelfs 3 jarige leeftijd. De kwaliteit van kinderopvang is moeilijk te meten zoals ook in het rapport wordt aangegeven. Dit is meer gedaan op rekenkundig (wat is de BKR) dan op andere factoren.
Bron : UNICEF
De gegegevens in dit artikel zijn voor het laatst bijgewerkt en gecontroleerd op 26 december 2022
