Hoog tijd dat de kwaliteitseisen van de gastouderopvang worden aangepast

Minister van Gennip heeft een verbetertraject aangekondigd voor de gastouderopvang. Het werd ook wel hoog tijd voor de aanpak van de kwaliteit. Bij de gastouderopvang zijn; anders dan bij kinderdagopvang en buitenschoolse opvang; veel grotere verschillen in de geboden kwaliteit.

Tijdens de hoogtijdagen waren er bijna 50.000 gastouders, op 2 juni 2023 zijn dat er nog 18.068 met maximaal 102.715 kindplaatsen. De hoogtijdagen ontstonden mede door de oppassubsidie, zo ving in 2013 de gastouder gemiddeld 2,1 kinderen op (bij een behoorlijke groep de eigen kleinkinderen) tegen 5,1 kinderen per gastouder nu in 2023.

Wat was de oppassubsidie?

Dat opa/oma oppassen op de kleinkinderen is natuurlijk niet nieuw. Bij de invoering van wetgeving waar geld te halen is, worden altijd de grenzen opgezocht om dit maximaal te gebruiken. Zo ontstond ook de oppassubsidie  Het werd ook gepresenteerd dat opa’s en oma’s een subsidie konden aanvragen als zij met enige regelmaat op hun kleinkinderen passen. Dit trok natuurlijk ook allerlei bureaus die een verdienmodel zagen.

Opa / oma schreven zich in bij een gastouderbureau als gastouder om op te passen op de kleinkinderen. De kinderen betaalden aan opa/oma hiervoor een bedrag waarvoor zijn kinderopvangtoeslag ontvingen. Een deel van de opa/oma’s schonk vervolgens de ontvangen vergoeding weer aan de kinderen. Kortom de kinderen hadden geen of beperkte kosten voor de opvang. Ook konden opa/oma er een aardig zakcentje mee verdienen (dankzij deze “overheidssubsidie” kon de opbrengst oplopen tot ruim 5000 euro netto per jaar.)

Hoeveel deze “opa en omasubsidie” de Staat (en de daarmee de Belastingbetaler) heeft gekost is niet duidelijk. In 2016 werd uitgegaan dat dit € 75 miljoen per jaar was en dat in 2015 circa 25 % van de gastouders een oppasopa/oma was. Het bood in ieder geval genoeg mogelijkheden tot fraude en/pf oneigenlijk gebruik van kinderopvangtoeslag.

Na de Bulgaren-fraude en de oprichting van een Managementteam Fraude waren ouders van een gastouderbureau die allemaal als fraudeur werden aangemerkt het begin van de Toeslagenaffaire.

Opleidingeisen

Waar de opleidingseisen bij de kinderdagopvang en buitenschoolse opvang alleen maar zwaarder werden bleef dit bij de gastouderopvang achter. Een MBO niveau 2 opleiding (o.a. helpende welzijn) is al voldoende om gastouder te mogen worden, tezamen met een kinder-EHBO certificaat. Op dit moment kun je gastouder worden met een opleiding op mbo-niveau 2 of 3 die geen enkel vak bevat dat is gericht op pedagogiek.

4-ogen principe

Bij de kinderdagverblijven is in 2013 het 4-ogen principe ingevoerd na de zedenzaak in Amsterdam. Dit houdt in dat als er maar 1 medewerker aanwezig is, iemand anders ten allen tijde mee moet kunnen kijken (of luisteren).

Dat is niet het geval bij gastouderopvang.

Hiervoor verantwoordelijk is Minister Lodewijk Asscher: ‘Ouders die kiezen voor gastouderopvang kiezen bewust voor één gastouder die zij vertrouwen. Met deze gastouder hebben de ouders vervolgens veelvoudig contact. Bij opvang in een kinderdagverblijf beslissen ouders niet zelf wie hun kind opvangt en vindt de opvang meestal plaats in een setting waarin meerdere personen werkzaam zijn.’

Alsof een ouder na 1 intakegesprek met de gastouder deze volledig kent en kan vertrouwen, laat staan de partners/familieleden en andere personen die bij de gastouder.

Asscher vond het om die reden niet nodig om het vierogenprincipe toe te passen in de gastouderopvang. Circa vijfentachtig procent van de gevallen van misbruik vindt echter dicht bij huis plaats. Kinderen lopen in de kinderopvang minder kans om seksueel misbruikt te worden dan thuis is eerder gebleken bij onderzoek.

Bij kinderdagverblijven lopen over het algemeen meer medewerkers rond waardoor er al eerder en meer controle is, terwijl gastouders meestal alleen zijn zonder deze potentiële controle.   

Het besluit indertijd van Asscher is op z’n minst zeer naïef te noemen, slecht doordacht en een geval van politieke schijnveiligheid.

Belangrijk

Gastouderopvang is ook een belangrijk onderdeel van de kinderopvang. Het biedt ouders meer keuze en vaak flexibiliteit in de vorm van kinderopvang die gewenst is. Waar de kwaliteitseisen bij KDV en BSO fors verhoogd zijn, moet dit nu bij de gastouderopvang gaan plaats vinden.

Het voorgenomen verbetertraject van Minister van Gennip is hier te lezen.

De gegegevens in dit artikel zijn voor het laatst bijgewerkt en gecontroleerd op 29 september 2023