Gaat de (bijna) gratis kinderopvang gerealiseerd worden in 2025?

Bedoeling van het kabinet is dat in 2025 het (bijna) gratis kinderopvang stelsel ingevoerd moet gaan worden. Werkende ouders betalen dan allemaal een eigen bijdrage van 4 % (tot en maximum uurtarief). Één van de grote drijfveren voor dit nieuwe stelsel is het toeslagenschandaal en de problemen met de kinderopvangtoeslag uit het verleden.

Vooral ouders met hogere inkomens hebben financieel voordeel bij dit mogelijke stelsel, in plaats van de huidige eigen bijdrage van bijvoorbeeld 30 % wordt deze maar 4 %.  

In 2024 moet er duidelijkheid zijn over de uitvoerder, wet- en regelgeving zodat de kinderopvangorganisaties hun systemen hierop kunnen gaan aanpassen. En de 9 mogelijke uitvoerders (zoals Belastingdienst, DUO, SVB) staan niet bepaald te springen om deze verantwoordelijkheid op zich te nemen en binnen relatief korte tijd en nieuw systeem uit de grond te stampen. De combinatie ICT-projecten en Rijksoverheid levert meestal vooral veel problemen op.

Uitbreidingen

De plannen zouden ook betekenen dat er circa 5.000 locaties bij moeten komen (ten opzichte van de huidige 17.000) en de openstaande vacatures stijgen van 7.000 naar 32.000 om aan de vraag te voldoen.

Dit terwijl eind 2022 duidelijk werd dat de groei in de kinderopvangbranche wel tot stilstand is gekomen.

Aanpak huidige problemen

De kinderopvangbranche kampt al met de nodige problemen, zoals het personeelstekort en stijgende kosten zonder dat de Rijksoverheid de maximum uurtarieven kinderopvangtoeslag in gelijke mate compenseert. Ook heeft de branche kinderopvang (en de zorg en onderwijs) veel last van de schijnzelfstandige freelancers, een gevolg van de wet DBA die al sinds de invoering in 2016, niet wordt aangepakt door de opeenvolgende kabinetten. Dit levert niet alleen hoge extra kosten op voor de branche (zo’n 100 miljoen euro in 2022), maar ook verlies van kwaliteit op de locaties.

Kwaliteit behouden

Er gaan ook stemmen op om vooral te zorgen voor kwaliteitsbehoud van de kinderopvangbranche en niet uit te breiden. Dus vooral investeren in het eigen personeel en volledig stoppen met inzet van schijnzelfstandige zzp’ers (wordt anders in 2025 ook op gehandhaafd) maar het aanbod te baseren op het aantal beschikbare medewerkers.

Aanbod

Gevolg is natuurlijk wel het verder beperken van het aanbod van de kinderopvang voor ouders en de arbeidsparticipatie. Terwijl er nu al veel ouders op de wachtlijst staan en andere branches ook staan te springen om personeel. Maar het beperken van het aanbod gebeurt nu ook al, zij het onder de radar. Het aantal kindplaatsen wat daadwerkelijk wordt aangeboden wijkt steeds meer af van de theoretische aantallen in het LRK. Deze verborgen leegstand is groeiende.   Dat er in 2023 zo’n 45.000 – 100.000 minder kinderen gebruik kunnen maken van de kinderopvang is zeer realistisch. Groepen worden verkleind, niet ingevuld en minder nieuwe kindcontracten afgesloten.

De grote vraag is: gaat in 2025 wel de (bijna) gratis kinderopvang ingevoerd worden ?

Vertrouwen

Minister Karien van Gennip is als minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid verantwoordelijk voor deze plannen. In 2022 baarde ze opzien door (ongefundeerde) uitspraken over de winsten in de branche, bleek haar kennis over eigen bijdrages tekort te schieten en werd na maandenlang tegenwerken in 1 week tijd opeens het uurtarief aangepast.

Aanpak werkdruk

De branche kampt met een hoge werkdruk, o.a. het gevolg van de wet IKK. O.a. door administratieve lasten en allerlei regelgeving om aan de kwaliteitseisen te voldoen. Deze lasten worden ook zwaarder omdat deze alleen door de eigen medewerkers worden uitgevoerd en de freelancers zich hieraan onttrekken. Ook zorgen sommige opleidingseisen (zoals bij taaleis 3f) voor de nodige problemen.

Aanpak hiervan en wijziging van het kindratio kan ook gevolgen hebben voor de tariefstellingen van de organisaties en dus voor de financiering. Moet dus niet eerst de basis van de kinderopvang worden aangepakt voordat er een ander financieringstelsel komt?

De gegegevens in dit artikel zijn voor het laatst bijgewerkt en gecontroleerd op 29 september 2023