CNV : stijging tekort aan kindplaatsen en prijzen

Het CNV heeft een brief gestuurd aan de Tweede Kamer waarin het waarschuwt dat de kabinetsplannen kunnen leiden tot een tekort van 275.000 kinderopvangplekken. Daarnaast wordt in de brief gewezen op mogelijke prijsstijgingen, die vooral ouders met een lager inkomen zullen treffen als de uurtarieven boven het maximumtarief uitkomen. Deze prijsstijgingen kunnen ook noodzakelijk zijn door wensen vakbond.

Politieke oorzaken van prijsstijgingen

In de brief laat het CNV echter na te benoemen dat de overheid zelf bijdraagt aan de verschillen in tarieven. Zo is er bijvoorbeeld het wetsvoorstel om de uurprijs van de kinderopvangtoeslag in 2026 niet te indexeren. Dit kan de betaalbaarheid van kinderopvang verder onder druk zetten en zorgt voor opnieuw verder uiteenlopen van de uurtarieven kinderopvang ten opzichte van maximum uurtarieven kinderopvangtoeslag.

Vakbondsplannen en hun impact op tarieven

De vakbonden CNV en FNV pleiten voor een verkorting van de werkweek van 36 naar 30 uur, met behoud van salaris. Hoewel dit een verbetering van de werk-privébalans kan betekenen, heeft dit aanzienlijke gevolgen voor de kosten en praktische invulling van roosters. De kosten van één uur inzet van een medewerker zouden hierdoor met 20% stijgen, wat kan leiden tot een vergelijkbare stijging van de uurtarieven in de kinderopvang.

Kinderopvangorganisaties besteden gemiddeld 70-80% van hun budget aan personeelskosten. Een verkorting van de werkweek zou dit aandeel verder verhogen, wat resulteert in hogere uurtarieven. Daarnaast kan dit beleid het personeelstekort verder vergroten, omdat een deel van de medewerkers minder uren zal gaan werken in plaats van meer. Het is bovendien onzeker of dit beleid zal zorgen voor een forse stijging van nieuwe medewerkers, aangezien er geen onomstotelijk bewijs voor is.

Experiment in Portugal: de vierdaagse werkweek

De vakbonden baseren hun voorstellen deels op een experiment in Portugal, waarbij 41 bedrijven uit diverse sectoren, waaronder één kinderopvangorganisatie, deelnamen. Het experiment betrof circa 1.000 medewerkers en kende de volgende uitkomsten:

• De wekelijkse werktijd daalde gemiddeld met 13,7% (van 39,3 naar 34 uur, zoals gerapporteerd door bedrijven).
• Werknemers meldden een daling van het werkelijk aantal gewerkte uren met 11,3% (van 41,1 naar 36,5 uur).
• Bij 20% van de bedrijven was de vrije dag standaard op vrijdag.
• 58,5% van de bedrijven gaf werknemers een vaste vrije dag per week, terwijl 41,5% een schema hanteerde met een vierdaagse werkweek afgewisseld met een vijfdaagse werkweek.

In Nederland is de situatie echter anders. Medewerkers in de kinderopvang werken gemiddeld 26 uur per week, veel minder dan de 40 uur die gebruikelijk is in het Portugese experiment. Bovendien is het in Nederland nauwelijks haalbaar om locaties op een vaste dag, zoals vrijdag, te sluiten. Dit maakt de toepasbaarheid van de Portugese resultaten op de Nederlandse kinderopvangsector beperkt.

Het nieuwsbericht van de CNV op hun website luidt als volgt:

275.000 kinderen hebben in 2034 geen plek op de kinderopvang (kinderdagverblijven en BSO) als het kabinet zijn plannen voor gratis kinderopvang doorzet. Een plek op een kinderdagverblijf of BSO wordt een lot uit de loterij. Tienduizenden werkende ouders die afhankelijk zijn van de opvang, kunnen hierdoor minder of niet meer werken.

Dit blijkt uit een CNV-analyse. CNV luidt de noodklok in een brief naar de Tweede Kamer, die hier op 23 januari over debatteert en gaat hier vandaag over in gesprek met de staatssecretaris.

‘Het kabinet slaat de plank mis met de nieuwe plannen. Het doel van het kabinet is om meer ouders aan het werk te krijgen en de opvang goedkoper te maken. Maar dit plan in deze vorm zorgt voor het tegenovergestelde. Het kabinet creëert een opvangloterij. Honderdduizenden kinderen staan straks op een wachtlijst en ouders kunnen niet werken,’ stelt Justine Feitsma, CNV-bestuurslid.

Explosieve toename vraag 
Het tekort aan kindplaatsen komt door de explosieve vraag naar kinderopvang, als deze ‘gratis’ wordt. Informele opvang (zoals opa’s en oma’s) zal immers vervangen worden, zo tonen meerdere onderzoeken aan. Er komt al een tekort van 12.000 mensen aan in de sector doordat veel medewerkers met pensioen gaan. Door kinderopvang gratis te maken, loopt het tekort op tot 33.000 medewerkers, blijkt uit cijfers van het ministerie zelf. Als gevolg hiervan zullen veel kinderen straks geen plek meer hebben. CNV-berekeningen tonen aan dat er 200.000 kinderen geen plek meer hebben op de BSO en 75.000 kinderen kunnen fluiten naar een plek op een kinderdagverblijf.

Veel werkende ouders komen in de problemen in een tijd waarin de arbeidsmarkttekorten al zeer groot zijn. De kans op een plek op de opvang loop fors terug. Deze ouders kunnen niet gemist worden op de arbeidsmarkt. We vragen het kabinet om de plannen drastisch te herzien,’ aldus Feitsma. ‘Het is onbegrijpelijk dat het kabinet zelf een flink tekort aan medewerkers signaleert, maar de plannen alsnog stug doorzet.’

Inzetten op hogere instroom
CNV pleit ervoor dat het kabinet volledig gaat inzetten op een hogere instroom van nieuwe medewerkers. ‘Wie nu in de opvang wil werken, loopt vaak tegen drempels aan en een opleiding die soms te lang duurt. De sector moet daarom inzetten op leerwerkplaatsen, waar medewerkers in de praktijk worden opgeleid en direct meedraaien op de groep. Dit verhoogt ook direct de kwaliteit: meer mensen op de groep betekent immers meer aandacht voor het kind.’

Minder verslagen
Daarnaast zet CNV hoog in op de cao: hogere lonen en betere reiskostenvergoedingen. Ook wenst CNV meer zeggenschap voor medewerkers te realiseren, zoals meer grip op roosters en het verminderen van de administratieve lastendruk. ‘Medewerkers in de opvang zijn steeds drukker met het rapporteren en schrijven van verslagen per kind. De vraag is in hoeverre dit nog bijdraagt aan een betere kwaliteit. Kwaliteit is voor veel ouders dat hun kind plek op de opvang heeft en daar een prettige tijd heeft.’

Feitsma: ‘Het behoud van huidige medewerkers en bevorderen van de instroom van nieuwe medewerkers is prioriteit nummer één voor CNV. Dat zou het ook voor het kabinet moeten zijn. Teveel ouders kunnen nu al geen gebruik maken van de opvang en lopen tegen lange wachtlijsten aan. Het kabinet moet samen met de sector eerst aan de slag met het vergroten van de instroom aan nieuwe medewerkers. CNV is uiteindelijk voor gratis kinderopvang. Het kabinet toont hierin goede ambities, maar met de ondoordachte manier waarop het kabinet nu te werk gaat, loopt de opvang volledig in de soep.’